Ile wynosi zasiłek opiekuńczy na rodzica? Sprawdź szczegóły!

Opieka nad chorym rodzicem często wiąże się z koniecznością rezygnacji z aktywności zawodowej, co oznacza utratę stałego źródła dochodu. Państwo przewidziało jednak różne formy wsparcia finansowego dla osób sprawujących taką opiekę. Wysokość i rodzaj świadczenia zależy od wielu czynników, w tym stopnia niepełnosprawności osoby wymagającej opieki oraz sytuacji życiowej opiekuna.

Specjalny zasiłek opiekuńczy – podstawowe informacje

Specjalny zasiłek opiekuńczy stanowi formę wsparcia dla osób, które rezygnują z zatrudnienia lub nie podejmują pracy zarobkowej w celu sprawowania stałej opieki nad rodzicem. Świadczenie to reguluje Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych i przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Obecnie wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 620 zł miesięcznie. Świadczenie to wypłacane jest przez cały okres zasiłkowy, który trwa rok kalendarzowy liczony od 1 listopada danego roku do 31 października roku następnego. Warto podkreślić, że o zasiłek można ubiegać się w dowolnym momencie, gdy zajdzie taka potrzeba.

Warunki otrzymania specjalnego zasiłku opiekuńczego

Aby móc ubiegać się o specjalny zasiłek opiekuńczy, rodzic wymagający opieki musi posiadać odpowiednią dokumentację medyczną. Niezbędne jest orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Świadczenie przysługuje osobom, które pozostawały w stosunku pracy, stosunku służbowym lub pracowały zawodowo na podstawie innego typu umowy. Rezygnacja z zatrudnienia lub niepodejmowanie pracy zarobkowej musi być bezpośrednio związane z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym rodzicem.

Kryterium dochodowe

Specjalny zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem uzależnionym od dochodu rodziny. Dochód z roku poprzedzającego okres otrzymywania zasiłku na jednego członka rodziny nie może przekroczyć 764 zł netto. Od 1 listopada 2024 r. prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego jest ustalane na podstawie dochodu z 2023 roku.

W celu ustalenia dochodu liczy się łączny dochód dwóch rodzin: rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki.

Do składu rodziny osoby sprawującej opiekę zalicza się małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia. Do składu rodziny pełnoletniej osoby wymagającej opieki zalicza się osobę wymagającą opieki, jej małżonka lub osobę, z którą wychowuje wspólne dziecko oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do 25 roku życia.

Świadczenie pielęgnacyjne – alternatywa dla opiekunów

Świadczenie pielęgnacyjne stanowi kolejną formę wsparcia finansowego dla osób rezygnujących z zatrudnienia w celu opieki nad niepełnosprawnym rodzicem. Od stycznia 2025 r. wysokość tego świadczenia wynosi 3287 zł miesięcznie i podlega corocznej waloryzacji. Jest to znacznie wyższa kwota niż w przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną oraz innym osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny. Warunkiem jest rezygnacja z zatrudnienia lub niepodejmowanie pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki.

Zmiany od stycznia 2024 roku

Od 1 stycznia 2024 r. obowiązują nowe przepisy regulujące warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które wprowadziła ustawa o świadczeniu wspierającym. Najważniejszą zmianą jest możliwość łączenia aktywności zawodowej z pobieraniem świadczenia pielęgnacyjnego bez żadnych ograniczeń. Oznacza to, że opiekun może podjąć pracę zarobkową, prowadzić działalność gospodarczą lub pobierać własną emeryturę czy rentę, jednocześnie otrzymując świadczenie pielęgnacyjne.

Nowe przepisy rozszerzyły również krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Świadczenie może być przyznane nie tylko rodzicom i osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, ale także opiekunom faktycznym dziecka, rodzinom zastępczym oraz dyrektorom placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Ograniczenia wiekowe

Świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach przysługuje wyłącznie opiekunom sprawującym opiekę nad osobami z niepełnosprawnościami w wieku do ukończenia przez nie 18. roku życia. Istotnym warunkiem jest również to, że niepełnosprawność osoby wymagającej opieki musiała powstać do momentu ukończenia 18 lat lub 25 lat, jeśli osoba ta uczyła się w szkole lub szkole wyższej.

W przypadku opieki nad pełnoletnim rodzicem, którego niepełnosprawność powstała przed ukończeniem przez niego odpowiedniego wieku, możliwe jest kontynuowanie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach w ramach ochrony praw nabytych. Osoby, które przed dniem wejścia w życie nowych przepisów nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, mogą zachować to prawo na dotychczasowych zasadach.

Zasiłek opiekuńczy z ZUS

Zasiłek opiekuńczy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowi krótkoterminową formę wsparcia dla osób objętych ubezpieczeniem chorobowym. Przysługuje on w razie konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, w tym rodzicem. Świadczenie to wypłacane jest przez ZUS lub pracodawcę, ale zawsze finansowane jest z funduszu ubezpieczeń społecznych.

Wysokość zasiłku opiekuńczego wynosi obecnie 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała potrzeba sprawowania opieki. Oznacza to, że faktyczna kwota zasiłku zależy od wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego.

Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy na rodzica przysługuje maksymalnie przez okres 14 dni w roku kalendarzowym. Łączny okres jego wypłaty z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym. Okresy zwolnień na opiekę sumują się w ramach roku kalendarzowego, co oznacza, że niewykorzystane dni opieki nie przechodzą na następny rok.

Do członków rodziny, nad którymi można sprawować opiekę w ramach zasiłku opiekuńczego, zalicza się:

• małżonka,
• rodziców,
• rodzica dziecka,
• ojczyma i macochę,
• teściów,
• dziadków,
• wnuki,
• rodzeństwo,
• dzieci w wieku powyżej 14 lat.

Warunkiem jest pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki. Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeśli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogą zapewnić opiekę choremu rodzicowi.

Formalności związane z uzyskaniem zasiłku

Aby móc skorzystać z zasiłku opiekuńczego, ubiegający się o niego pracownik musi dostarczyć pracodawcy zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. W dokumencie powinno być uwzględnione, kto jest opiekunem dla chorego. Dodatkowo należy złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny na formularzu Z-15B, który ZUS udostępnia na Platformie Usług Elektronicznych.

Porównanie dostępnych świadczeń

Wybór odpowiedniego świadczenia zależy od indywidualnej sytuacji opiekuna oraz osoby wymagającej opieki. Każde ze świadczeń ma swoje zalety i ograniczenia, które warto dokładnie przeanalizować przed podjęciem decyzji o rezygnacji z pracy.

Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania świadczeń?

Proces ubiegania się o świadczenia opiekuńcze wymaga przygotowania odpowiedniej dokumentacji. Zakres wymaganych dokumentów różni się w zależności od rodzaju świadczenia, o które się ubiegamy. W przypadku specjalnego zasiłku opiekuńczego niezbędne jest złożenie wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wraz z orzeczeniem o niepełnosprawności osoby wymagającej opieki.

Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające dochody rodziny za rok poprzedni. Mogą to być zaświadczenia z Urzędu Skarbowego, oświadczenia o dochodach nieopodatkowanych, takich jak alimenty czy stypendia, oraz dokumenty potwierdzające wysokość dochodów z gospodarstwa rolnego. W przypadku, gdy na dzieci w rodzinie są zasądzone alimenty, należy dostarczyć kopię tytułu wykonawczego oraz zaświadczenie komornika o stanie egzekucji za rok poprzedni.

Dokumentacja medyczna

Kluczowym dokumentem jest orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Orzeczenie musi być aktualne i zawierać odpowiednie wskazania dotyczące konieczności stałej lub długotrwałej opieki. W przypadku upływu terminu ważności orzeczenia, należy złożyć wniosek o nowe orzeczenie w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia.

Po otrzymaniu nowego orzeczenia konieczne jest złożenie wniosku o świadczenie w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia. Zachowanie tych terminów jest niezbędne do zachowania ciągłości wypłaty świadczenia.

Dokumenty dotyczące zatrudnienia

W przypadku ubiegania się o zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalno-rentowego należy dostarczyć dokumenty potwierdzające okresy składkowe. Mogą to być świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu czy umowy o pracę. Dokumenty te należy dostarczyć tylko do pierwszego wniosku, chyba że zajdą zmiany w sytuacji zawodowej.

Jeśli ktoś z członków rodziny osiągał dochód wykazany w zaświadczeniu lub oświadczeniu, a w chwili składania wniosku go już nie uzyskuje, należy przedstawić kserokopię świadectwa pracy lub zaświadczenie o formie i okresie zatrudnienia oraz PIT wystawiony przez pracodawcę za poprzedni rok z wysokością utraconych dochodów.

Kiedy świadczenia nie przysługują?

Istnieją sytuacje, w których pomimo spełnienia podstawowych warunków, świadczenia opiekuńcze nie będą przyznane. Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego.

Świadczenie nie przysługuje również, gdy osoba sprawująca opiekę sama legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Wykluczeniem jest także sytuacja, w której osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji w placówce zapewniającej całodobową opiekę i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu.

Sytuacje wykluczające wypłatę zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy z ZUS nie przysługuje za okres, w którym ubezpieczony ma prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych, korzysta z urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego, jest tymczasowo aresztowany lub odbywa karę pozbawienia wolności. Świadczenie nie będzie również wypłacone za okres objęty zwolnieniem lekarskim, w czasie którego pracownik pracował lub wykorzystywał to zwolnienie niezgodnie z jego celem, co zostało stwierdzone w czasie kontroli.

Zasiłki związane z opieką nad członkiem rodziny nie łączą się – jeśli jednocześnie masz prawo do świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku opiekuńczego, będziesz otrzymywać tylko jedno z nich, to które wybierzesz.

Jak złożyć wniosek o świadczenie?

Wnioski o świadczenia opiekuńcze można składać w różny sposób, w zależności od rodzaju świadczenia i preferencji wnioskodawcy. Wnioski o specjalny zasiłek opiekuńczy oraz świadczenie pielęgnacyjne składa się w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Można to zrobić osobiście w Biurze Obsługi Klienta, przesłać pocztą tradycyjną lub skorzystać z możliwości złożenia wniosku drogą elektroniczną.

Wnioski o świadczenia na nowy okres zasiłkowy są przyjmowane od dnia 1 sierpnia danego roku, a w przypadku wniosków składanych drogą elektroniczną od dnia 1 lipca danego roku. Warto pamiętać o terminach, ponieważ od daty złożenia wniosku zależy termin ustalenia prawa do świadczeń oraz wypłata przysługujących kwot.

Terminy rozpatrywania wniosków

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenia rodzinne na nowy okres zasiłkowy złoży wniosek wraz z dokumentami do dnia 31 sierpnia, ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz wypłata przysługujących świadczeń następuje do dnia 30 listopada. Jeśli wniosek zostanie złożony w okresie od dnia 1 listopada do 31 grudnia danego roku, ustalenie prawa do świadczeń oraz wypłata przysługujących kwot następuje do ostatniego dnia lutego następnego roku.

Wnioski składane drogą elektroniczną można przesłać za pośrednictwem portalu Emp@tia. Ta forma składania wniosków jest coraz bardziej popularna ze względu na wygodę i możliwość śledzenia statusu sprawy online. Należy jednak pamiętać o konieczności posiadania profilu zaufanego lub podpisu elektronicznego.

Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne opiekuna

Osoby pobierające specjalny zasiłek opiekuńczy mają prawo do objęcia ubezpieczeniem emerytalno-rentowym oraz ubezpieczeniem zdrowotnym. Jest to szczególnie istotne dla osób, które całkowicie rezygnują z aktywności zawodowej w celu sprawowania opieki nad rodzicem. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe zapewnia kontynuację nabywania praw do przyszłej emerytury, co ma kluczowe znaczenie dla zabezpieczenia finansowego opiekuna w przyszłości.

Wnioskodawca może jednocześnie ubiegać się o objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym siebie oraz członków swojej rodziny, jeśli nie podlegają oni ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu. Składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne są finansowane przez państwo, co oznacza, że opiekun nie ponosi z tego tytułu żadnych kosztów.

Przebieg pracy zawodowej

Okres pobierania specjalnego zasiłku opiekuńczego jest wliczany do stażu pracy i uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury. Dzięki temu osoby rezygnujące z pracy w celu opieki nad rodzicem nie tracą całkowicie praw do świadczeń emerytalnych. Składki emerytalno-rentowe odprowadzane są przez państwo, co zapewnia ciągłość ubezpieczenia społecznego.

W przypadku ubiegania się o zgłoszenie do ubezpieczenia emerytalno-rentowego należy dostarczyć dokumenty potwierdzające okresy składkowe. Mogą to być świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu czy umowy o pracę. Dokumenty te należy dostarczyć tylko do pierwszego wniosku, chyba że zajdą zmiany w sytuacji zawodowej opiekuna.

Ochrona praw nabytych

Osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., mogą zachować prawo do tych świadczeń na zasadzie ochrony praw nabytych. Oznacza to, że będą mogły kontynuować pobieranie świadczenia na dotychczasowych zasadach, jednak nie dłużej niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane.

Osoby korzystające z ochrony praw nabytych zachowują prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego również w przypadku, gdy osobie, nad którą sprawują opiekę, zostanie wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności. Warunkiem zachowania prawa jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia.

Relacja ze świadczeniem wspierającym

Świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy przyznane na zasadach dotychczasowych nie przysługują, jeżeli osoba wymagająca opieki będzie miała przyznane prawo do świadczenia wspierającego z ZUS. W sytuacji, gdy osoba z niepełnosprawnościami złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego, konieczne będzie zawieszenie postępowania o ustalenie prawa do świadczenia opiekuńczego oraz zawieszenie wypłaty przyznanego już świadczenia.

W przypadku gdy Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówi przyznania świadczenia wspierającego lub pozostawi wniosek bez rozpatrzenia, świadczenia opiekuńcze zostaną wypłacone od momentu ich wstrzymania, oczywiście jeżeli opiekun nadal spełnia warunki określone w przepisach. Osoba z niepełnosprawnościami, składając w ZUS wniosek o świadczenie wspierające, może zdecydować, od jakiego miesiąca chce mieć przyznane świadczenie wspierające, dzięki czemu może uniknąć sytuacji otrzymania świadczenia wspierającego za ten sam okres, za który jej opiekun otrzymał świadczenie opiekuńcze.

Dodatkowe formy wsparcia dla opiekunów

Poza świadczeniami finansowymi, osoby sprawujące opiekę nad rodzicami mogą skorzystać z różnych form wsparcia instytucjonalnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz ośrodki pomocy społecznej oferują pomoc w zakresie doradztwa i informacji dotyczących dostępnych świadczeń. Warto również skorzystać z pomocy organizacji pozarządowych zajmujących się wsparciem opiekunów osób niepełnosprawnych.

W ramach systemu opieki zdrowotnej dostępne są różne formy wsparcia, takie jak opieka pielęgniarska w domu, wypożyczalnie sprzętu rehabilitacyjnego czy programy rehabilitacyjne. Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje wiele usług medycznych dla osób niepełnosprawnych, co może znacząco odciążyć opiekunów zarówno pod względem finansowym, jak i czasowym.

Urlopy związane z opieką

Oprócz świadczeń finansowych, pracownicy sprawujący opiekę nad rodzicami mogą skorzystać z różnych form urlopów. Urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni wolnych w roku kalendarzowym można wykorzystać na opiekę nad osobą bliską zamieszkującą w tym samym gospodarstwie domowym. Jest to urlop bezpłatny, ale zapewnia ochronę stosunku pracy.

Możliwe jest również skorzystanie z urlopu bezpłatnego, który nie wiąże się z otrzymywaniem wynagrodzenia, ale pozwala na zachowanie miejsca pracy. Długość urlopu bezpłatnego zależy od uzgodnień z pracodawcą i może być elastycznie dostosowana do potrzeb opiekuna. Warto pamiętać, że podczas urlopu bezpłatnego nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, w tym zasiłek opiekuńczy.

Praktyczne wskazówki dla opiekunów

Decyzja o rezygnacji z pracy w celu opieki nad rodzicem wymaga dokładnego przemyślenia i zaplanowania. Przed podjęciem ostatecznej decyzji warto dokładnie przeanalizować swoją sytuację finansową, sprawdzić, na jakie świadczenia można liczyć i obliczyć, czy będą one wystarczające do pokrycia bieżących potrzeb rodziny oraz kosztów związanych z opieką nad rodzicem.

Należy również pamiętać o terminach składania wniosków i konieczności dostarczenia wszystkich wymaganych dokumentów. Warto skorzystać z pomocy pracowników ośrodka pomocy społecznej, którzy mogą pomóc w wypełnieniu wniosków i wyjaśnić wszelkie wątpliwości. Regularne aktualizowanie dokumentacji medycznej i składanie wniosków o przedłużenie świadczeń w odpowiednich terminach zapewni ciągłość wypłaty świadczeń.

Planowanie finansowe

Rezygnacja z pracy zawodowej oznacza znaczące zmniejszenie dochodów rodziny, dlatego konieczne jest staranne zaplanowanie budżetu domowego. Warto sporządzić listę wszystkich stałych wydatków, w tym kosztów związanych z opieką nad rodzicem, takich jak leki, produkty medyczne, wizyty lekarskie czy rehabilitacja. Następnie należy porównać te wydatki z przewidywanymi dochodami, w tym świadczeniami opiekuńczymi.

Jeśli różnica między dochodami a wydatkami jest zbyt duża, warto rozważyć alternatywne rozwiązania, takie jak praca w niepełnym wymiarze czasu pracy (w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego na nowych zasadach), pomoc innych członków rodziny w opiece czy skorzystanie z usług profesjonalnych opiekunów na kilka godzin dziennie. Warto również sprawdzić, czy nie przysługują inne formy wsparcia, takie jak zasiłek pielęgnacyjny czy dodatki do świadczeń.

Co warto zapamietać?:

• Specjalny zasiłek opiekuńczy wynosi 620 zł miesięcznie, przysługuje osobom rezygnującym z pracy w celu opieki nad rodzicem z orzeczeniem o niepełnosprawności.
• Kryterium dochodowe dla specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 764 zł netto na osobę w rodzinie, a o zasiłek można ubiegać się w dowolnym momencie.
• Świadczenie pielęgnacyjne od stycznia 2025 r. wynosi 3287 zł miesięcznie i pozwala na łączenie pracy zawodowej z pobieraniem świadczenia.
• Zasiłek opiekuńczy z ZUS wynosi 80% wynagrodzenia, przysługuje maksymalnie przez 14 dni w roku kalendarzowym.
• Wnioski o świadczenia można składać osobiście, pocztą lub elektronicznie, a terminy składania wniosków są kluczowe dla ustalenia prawa do świadczeń.