Czy renta rodzinna dziecka jest dochodem rodzica? Wyjaśniamy!

Renta rodzinna to świadczenie finansowe wypłacane przez ZUS lub KRUS po śmierci żywiciela rodziny, które może przysługiwać zarówno dzieciom, jak i pozostałym członkom rodziny. Od 2022 roku zasady rozliczania podatkowego renty rodzinnej małoletnich dzieci uległy istotnej zmianie, co wpływa na sposób składania zeznań podatkowych przez rodziców. Warto dokładnie poznać aktualne przepisy, aby prawidłowo rozliczyć się z fiskusem i uniknąć problemów z organami skarbowymi lub instytucjami przyznającymi świadczenia socjalne.

Komu przysługuje renta rodzinna

Prawo do renty rodzinnej regulują szczegółowe przepisy, które określają krąg uprawnionych osób. Świadczenie to może otrzymać kilka kategorii osób spokrewnionych ze zmarłym ubezpieczonym, który w dniu śmierci miał ustalone prawo do emerytury lub renty.

Dzieci jako uprawnieni do renty

Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 lat. W przypadku kontynuowania nauki w szkole prawo to przedłuża się do 25 lat, przy czym obejmuje to naukę w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym oraz eksternistycznym. Jeśli dziecko osiągnie 25 lat będąc na ostatnim roku studiów wyższych, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku akademickiego. Bez względu na wiek renta przysługuje dzieciom, które stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub przed ukończeniem 25 lat, jeśli w tym czasie uczęszczały do szkoły.

Współmałżonek po śmierci partnera

Owdowiały współmałżonek może ubiegać się o rentę rodzinną, gdy w chwili śmierci partnera miał co najmniej 50 lat lub był niezdolny do pracy. Prawo do świadczenia przysługuje również wtedy, gdy współmałżonek wychowuje co najmniej jedno dziecko, wnuka lub rodzeństwo uprawnione do renty, które nie ukończyło 16 lat, a w przypadku kontynuowania nauki – 18 lat, lub jest całkowicie niezdolne do pracy. Wdowcy mogą nabyć prawo do renty, jeśli spełnią warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci współmałżonka lub od zaprzestania wychowywania uprawnionych dzieci.

Rozwiedzeni małżonkowie i pozostali członkowie rodziny

Rozwiedziony współmałżonek ma prawo do renty rodzinnej pod warunkiem spełnienia wymogów jak dla współmałżonka owdowiałego oraz wykazania, że w dniu śmierci zmarłego małżonka posiadał prawo do alimentów ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Rodzice zmarłego mogą otrzymać rentę, jeżeli dziecko bezpośrednio przed śmiercią przyczyniało się do ich utrzymania, a oni sami spełniają warunki dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania dzieci. Wnuki, rodzeństwo i inne dzieci mają prawo do renty, gdy zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, oraz nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach.

Renta rodzinna małoletniego dziecka – jak rozliczać od 2022 roku

Od rozliczenia podatku PIT za 2022 rok obowiązują zmienione zasady dotyczące rozliczania renty rodzinnej małoletnich dzieci. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, renta rodzinna małoletniego dziecka nie jest już doliczana do dochodu rodzica, co stanowi istotną zmianę w porównaniu z wcześniejszymi przepisami.

Renta ta jest obecnie rozliczana w odrębnym zeznaniu podatkowym składanym na imię i nazwisko dziecka. Zeznanie to w imieniu małoletniego składa i podpisuje przedstawiciel ustawowy, czyli rodzic. Dzięki takiemu rozwiązaniu małoletnie dziecko korzysta ze swojej kwoty wolnej od podatku wynoszącej 30 000 zł, która jest całkowicie niezależna od kwoty wolnej stosowanej przez rodzica. Oznacza to, że jeśli roczny dochód dziecka z renty rodzinnej nie przekroczy tej kwoty, dziecko nie zapłaci podatku dochodowego.

Małoletnie dziecko otrzymujące rentę rodzinną korzysta z własnej kwoty wolnej od podatku 30 000 zł, niezależnie od dochodów rodziców.

Dokumenty od organu rentowego

Na początku każdego roku, nie później niż do końca lutego, organy rentowe takie jak ZUS czy KRUS wysyłają informacje o wysokości wypłaconej renty. Dla małoletniego dziecka otrzymującego rentę rodzinną wystawiany jest dokument PIT-11A lub PIT-40A na imię i nazwisko dziecka, wykazując przysługującą mu kwotę renty rodzinnej.

PIT-11A to informacja o dochodach, na podstawie której należy rozliczyć się z fiskusem składając odpowiednie zeznanie roczne. PIT-40A jest natomiast gotowym wyliczeniem podatku przesłanym bezpośrednio do urzędu skarbowego. Jeśli dziecko nie ma innych dochodów poza rentą i nie korzysta z żadnych ulg, w przypadku otrzymania PIT-40A nie ma obowiązku składania dodatkowego zeznania podatkowego.

Składanie zeznania podatkowego za dziecko

Zeznanie na formularzu PIT-37 w formie papierowej lub elektronicznej w imieniu małoletniego dziecka składa i podpisuje jego przedstawiciel ustawowy. W zeznaniu należy wpisać dane dziecka, a nie rodzica. Rodzic jako przedstawiciel ustawowy działa w imieniu dziecka, ale świadczenie to nie jest wykazywane w jego własnym zeznaniu podatkowym.

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że usługa e-PIT nie przygotowuje automatycznie deklaracji rozliczeniowej dla osób małoletnich. Możliwość rozliczenia się w ramach usługi Twój e-PIT mają wyłącznie osoby pełnoletnie będące podatnikami. Istnieje jednak możliwość złożenia zeznania elektronicznego przez rodzica w systemie e-Deklaracje, ale wymaga to wcześniejszego złożenia pełnomocnictwa UPL-1, w którym rodzic upoważni siebie do składania deklaracji w imieniu dziecka. W takim przypadku rodzic musi podpisać zeznanie kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Dochody dziecka doliczane do dochodów rodzica

Mimo że renta rodzinna małoletniego dziecka nie jest doliczana do dochodów rodzica, istnieją inne kategorie dochodów dziecka, które podlegają takiemu doliczeniu. Przepisy podatkowe precyzyjnie określają, które dochody małoletnich dzieci rodzice muszą wykazać w swoim zeznaniu rocznym.

Jeśli małoletnie dziecko uzyskuje dochody podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski, rodzic powinien doliczyć je do własnych dochodów, o ile przysługuje mu prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dziecka. Zasada ta dotyczy wyłącznie dochodów uzyskanych przed osiągnięciem przez dziecko pełnoletności.

Dochody niepodlegające doliczeniu

Przepisy wyraźnie wskazują kategorie dochodów dziecka, których rodzice nie doliczają do swoich dochodów. Do takich dochodów należą:

• dochody z pracy dziecka na podstawie stosunku pracy, umowy zlecenia, umowy o dzieło oraz praktyk uczniowskich,
• renty rodzinne,
• stypendia,
• dochody z przedmiotów oddanych dziecku do swobodnego użytku.

Za dochody z pracy małoletniego dziecka uważa się wszelkie czynności, których celem jest wytworzenie dobra materialnego lub kulturalnego, niezależnie od tego, czy są wykonywane w ramach obowiązków wynikających ze stosunku pracy, stosunku służbowego, czy też w ramach działalności wykonywanej osobiście.

Dochody wymagające doliczenia do dochodów rodziców

Do dochodów rodziców należy doliczyć przede wszystkim dochody dziecka z najmu, jeśli rodzicowi przysługuje prawo do pobierania pożytków z tego tytułu. Jeśli małoletnie dziecko uzyskało przychód z tytułu zbycia otrzymanych w spadku akcji i biuro maklerskie wystawiło PIT-8C, rodzice powinni złożyć w swoim imieniu dwa odrębne zeznania PIT-38 i wykazać po połowie dochodu uzyskanego przez dziecko.

Gdy małoletnie dziecko otrzymało wynagrodzenia zmarłego rodzica, jest to przychód z praw majątkowych i podlega doliczeniu do dochodu rodzica. W takiej sytuacji rodzic składa PIT-36 oraz załącznik PIT/M.

Jak wypełnić zeznanie podatkowe z dochodami dziecka

W sytuacji gdy dziecko uzyskuje zarówno dochody niepodlegające doliczeniu do dochodów rodziców, jak i dochody wymagające takiego doliczenia, konieczne jest złożenie dwóch odrębnych zeznań podatkowych.

Dochody niepodlegające doliczeniu do dochodów rodziców, takie jak wynagrodzenie z umowy zlecenia, należy wykazać w odpowiednim zeznaniu złożonym na imię i nazwisko dziecka, podpisanym przez rodzica jako przedstawiciela ustawowego. Natomiast dochody podlegające doliczeniu do dochodów rodziców wykazuje się w zeznaniu rodzica PIT-36 oraz w załączniku PIT/M.

Załącznik PIT/M i jego rola

Rodzice wykazujący dochody małoletniego dziecka składają dwa odrębne załączniki PIT/M – po jednym załączniku składa każdy rodzic, niezależnie od wybranego sposobu rozliczenia, czy to wspólnego rozliczenia małżonków, czy też odrębnego. PIT/M należy wypełnić na imię i nazwisko rodzica, a nie dziecka.

Bez względu na liczbę dzieci, których dochody rodzic ma obowiązek doliczyć, każde z rodziców składa po jednym załączniku PIT/M. W załączniku tym wpisuje się:

• przychód uzyskany przez małoletnie dziecko,
• koszty uzyskania tego przychodu,
• dochód lub stratę,
• należne zaliczki od uzyskanych przez małoletnie dziecko przychodów podlegających łącznemu opodatkowaniu z przychodami rodziców.

Po wypełnieniu PIT/M należy przenieść wynikający z załącznika dochód oraz sumę należnych zaliczek do odpowiednich pozycji w formularzu PIT-36. Jeżeli rodzice składają odrębne zeznania podatkowe, dochody małoletnich dzieci powinny być co do zasady doliczane po połowie każdemu z rodziców.

Renta rodzinna pełnoletniego dziecka – zasady rozliczenia

Pełnoletnie dziecko otrzymujące rentę rodzinną musi samodzielnie rozliczać się z urzędem skarbowym, wykazując swoje dochody z renty w rocznym zeznaniu podatkowym. W takiej sytuacji rodzic składa swoje zeznanie PIT, a dziecko pełnoletnie swoje własne.

Jeżeli renta rodzinna jest przyznana dziecku pełnoletniemu, do rozliczeń z urzędem stosuje się takie same zasady jak dla rodzica. Dziecko pełnoletnie musi rozliczyć się z fiskusem, wykazując swoje dochody z renty w zeznaniu rocznym, najczęściej na formularzu PIT-37 lub PIT-36. Organ rentowy wystawia odrębny dokument PIT-11A lub PIT-40A na imię i nazwisko pełnoletniego dziecka.

Wspólne rozliczenie rodzica z pełnoletnim dzieckiem

Osoba samotnie wychowująca pełnoletnie dziecko może korzystać ze wspólnego rozliczenia z dzieckiem do 25 roku życia, jeśli dziecko kontynuuje naukę – uczy się lub studiuje. Wspólne rozliczenie bez względu na wiek dziecka możliwe jest również wtedy, gdy dziecko pobiera rentę socjalną lub zasiłek pielęgnacyjny.

Zgodnie z art. 6 ust. 4c ustawy o PIT, rozliczyć się z dzieckiem jako samotny rodzic może osoba, która wychowuje dzieci:

• małoletnie, bez względu na wysokość ich rocznych dochodów,
• pełnoletnie otrzymujące zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną – ich dochody nie mają znaczenia,
• pełnoletnie do ukończenia 25 roku życia, które się uczą i nie przekraczają limitu dochodów wynoszącego 19 061,28 zł w 2025 roku.

Wspólne rozliczenie z dorosłym dzieckiem jest możliwe, jeżeli dziecko otrzymuje dodatek pielęgnacyjny lub gdy nie został przekroczony limit dochodów 19 061,28 zł.

W sytuacji gdy podczas trwającego roku podatkowego dziecko ukończy 18 lub 25 lat, rodzic nadal może skorzystać ze wspólnego rozliczenia za ten rok podatkowy, pod warunkiem że dochody dziecka nie przekroczyły wspomnianej kwoty. Warto zaznaczyć, że do limitu dochodów uprawniających do wspólnego rozliczenia nie wlicza się renty rodzinnej.

Renta rodzinna a prawo do ulgi prorodzinnej

Otrzymywanie renty rodzinnej przez dziecko nie wpływa na prawo rodzica do skorzystania z ulgi prorodzinnej ani na możliwość rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Ulga ta przysługuje pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów dotyczących sytuacji rodzinnej i dochodów dziecka.

Ulga prorodzinna przysługuje na dzieci małoletnie, które nie są w związku małżeńskim, bez względu na wysokość ich dochodów. Dotyczy również dzieci, które otrzymują zasiłek pielęgnacyjny lub rentę socjalną, bez względu na ich wiek oraz wysokość dochodów. W przypadku dzieci pełnoletnich do ukończenia 25 roku życia ulga przysługuje pod warunkiem, że dzieci te uczą się lub studiują oraz w danym roku podatkowym nie uzyskały dochodu wyższego niż 19 061,28 zł.

Renta rodzinna a kryterium dochodowe

Kluczowe jest to, że do kryterium dochodowego uprawniającego do ulgi prorodzinnej nie wlicza się renty rodzinnej. Oznacza to, że jeśli dziecko w wieku 18-25 lat, które kontynuuje naukę, otrzymywało tylko dochody z renty rodzinnej, nawet jeśli przekroczyły one kwotę 19 061,28 zł, rodzic nadal ma prawo do ulgi na dziecko oraz do rozliczenia się jako osoba samotna.

Takie same warunki należy spełnić, aby móc rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Przepisy wyraźnie wskazują, że renta rodzinna nie jest uwzględniana przy obliczaniu limitu dochodowego dziecka, co stanowi istotne udogodnienie dla rodzin wychowujących dzieci po stracie jednego z rodziców.

Renta rodzinna dziecka w kontekście świadczeń socjalnych

Renta rodzinna przyznana dziecku, choć nie jest dochodem rodzica w rozumieniu przepisów podatkowych, może wpływać na prawo rodziny do różnych świadczeń socjalnych. Sposób liczenia dochodu rodziny różni się w zależności od rodzaju świadczenia, o które się ubiega.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, dochód dziecka obejmuje wszelkie pieniężne świadczenia wypłacane bezpośrednio dziecku, a renta rodzinna przyznana na rzecz dziecka stanowi jego indywidualny dochód. Przepisy nie pozwalają traktować renty rodzinnej wypłacanej dziecku jako dochodu rodzica, ale świadczenie to zwiększa łączny dochód rodziny liczony na osobę.

Wpływ na zasiłek rodzinny i inne świadczenia

Przy ubieganiu się o zasiłek rodzinny, świadczenia z pomocy społecznej czy stypendia socjalne, dochód dziecka z renty rodzinnej jest wliczany do wspólnego dochodu rodziny przy ustalaniu prawa do świadczeń oraz przy obliczaniu kryterium dochodowego. Kryteria dochodowe są ściśle określone przepisami – dla zasiłku rodzinnego wynoszą 674 zł lub 764 zł na osobę w rodzinie, zależnie od sytuacji.

Nawet jeśli rodzic nie otrzymuje bezpośrednio renty rodzinnej dziecka, jej wysokość powiększa dochód na członka rodziny, co może skutkować przekroczeniem progu dochodowego i utratą prawa do świadczeń. Tylko w wyjątkowych przypadkach, takich jak świadczenie pielęgnacyjne lub dodatki dla opiekunów osób niepełnosprawnych, renta rodzinna dziecka może być traktowana odrębnie lub wyłączona z rozliczenia.

Program Rodzina 800 plus

Dochody z tytułu renty rodzinnej dziecka są brane pod uwagę także przy ubieganiu się o świadczenia z programu Rodzina 800 plus. Zgodnie z ustawą, uwzględniana jest całość dochodu uzyskiwanego przez dziecko, niezależnie od faktycznego dysponowania środkami przez rodzica lub dziecko. To wyklucza możliwość pominięcia tego źródła we wniosku socjalnym.

Konsekwencje błędnego rozliczenia renty rodzinnej

Nieprawidłowe uwzględnienie renty rodzinnej dziecka jako dochodu rodzica może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych i prawnych. Błędne rozliczenie może skutkować zarówno problemami z urzędem skarbowym, jak i z instytucjami przyznającymi świadczenia socjalne.

Uwzględnianie renty rodzinnej dziecka jako dochodu rodzica sprawia, że do dochodu rodziny wliczane są środki, które formalnie i prawnie należą wyłącznie do dziecka. Skutkiem tego może być zaniżenie lub utrata prawa do świadczeń socjalnych, takich jak świadczenia rodzinne, dodatek mieszkaniowy czy wsparcie z pomocy społecznej.

Zwrot nienależnie pobranych świadczeń

Konsekwencją błędnego uznania renty rodzinnej dziecka za dochód rodzica jest ryzyko konieczności zwrotu nienależnie pobranych świadczeń zgodnie z art. 30 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Instytucje takie jak MOPS czy GOPS, kierując się zawyżonym dochodem rodziny, mogą domagać się zwrotu dotychczas wypłaconych kwot.

Rodzice mogą być również zobowiązani do uiszczenia odsetek od kwot uznanych za nienależnie pobrane świadczenia oraz poniesienia konsekwencji administracyjnych, takich jak czasowy brak możliwości ubiegania się o kolejne wsparcie. Wyroki sądów administracyjnych, w tym wyrok NSA z 20.03.2013 r., sygn. I OSK 23/12, potwierdzają, że renta przysługująca dziecku nie powinna być zaliczana do dochodu rodziców, a wszelkie decyzje organów wydane wbrew tej zasadzie są uchylane w postępowaniach odwoławczych lub sądowych.

Ubezpieczenie zdrowotne a renta rodzinna pełnoletniego ucznia

Kwestia ubezpieczenia zdrowotnego pełnoletnich uczniów pobierających rentę rodzinną budzi wiele kontrowersji i wątpliwości. Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, uczniowie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu do momentu ukończenia szkoły lub skre

Co warto zapamietać?:

• Renta rodzinna przysługuje dzieciom do 16 lat, a w przypadku nauki do 25 lat; dzieci całkowicie niezdolne do pracy mają prawo do renty bez względu na wiek.
• Współmałżonek zmarłego może ubiegać się o rentę, jeśli ma co najmniej 50 lat lub jest niezdolny do pracy oraz wychowuje uprawnione dzieci.
• Od 2022 roku renta rodzinna małoletniego dziecka nie jest doliczana do dochodu rodzica, a rozliczana jest w odrębnym zeznaniu podatkowym na imię dziecka.
• Dochody dziecka, takie jak renta rodzinna, nie wpływają na prawo rodzica do ulgi prorodzinnej, ale są brane pod uwagę przy ubieganiu się o inne świadczenia socjalne.
• Błędne rozliczenie renty rodzinnej jako dochodu rodzica może prowadzić do konsekwencji finansowych, w tym konieczności zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.