Małe dzieci powinny poznawać świat przez zabawę a nie ekran

W dzisiejszych czasach pokusa używania różnej maści ekranów multimedialnych jako źródła rozrywki dla niemowlaków i dzieci stała się bardziej atrakcyjna niż kiedykolwiek wcześniej. Tego typu ekrany otaczają nas już niemal wszędzie: w domu, w samochodzie, a nawet w sklepie spożywczym. Nie dziwi zatem fakt, że wraz z upowszechnieniem tej technologii rośnie także oferta produktów multimedialnych i programów telewizyjnych skierowanych do najmłodszych. Jednak opinia Amerykańskiej Akademii Pediatrii (AAP) jest jednoznaczna i mówi, że istnieją dużo lepsze sposoby pomocy dzieciom w rozwoju i nauce w tym krytycznym dla ich rozwoju czasie.

W niedawno opublikowanym badaniu 90% rodziców potwierdziło, że ich dzieci poniżej 2 roku życia regularnie oglądają jakąś formę mediów elektronicznych. Średnio dzieci w tym wieku oglądają programy telewizyjne od jednej do dwóch godzin dziennie. A już w wieku 3 lat prawie jedna trzecia dzieci ma telewizor w swojej sypialni. Rodzice, którzy uważają, że telewizja edukacyjna jest „bardzo ważna dla zdrowego rozwoju”, dwukrotnie częściej pozwalają, aby różnego rodzaju media elektroniczne były włączone przez większość czasu dziennej aktywności dziecka.

AAP (Amerykańska Akademia Pediatrii) po raz pierwszy przedstawiła wskazówki dotyczące korzystania z mediów elektronicznych przez dzieci w wieku poniżej 2 lat już w 1999 r. Było to zalecenie zawarte w oświadczeniu zatytułowanym „Edukacja medialna”, które zasadniczo zniechęcało do oglądania telewizji przez dzieci w tej grupie wiekowej.

W tamtym czasie dane na ten temat były mocno ograniczone, ale AAP już wtedy uważało, że istnieje więcej potencjalnych negatywnych skutków niż pozytywnych efektów ekspozycji na media dla młodych organizmów. Nowsze i pełniejsze dane potwierdzają, że wcześniejsze założenia AAP były słuszne, i dzieci w wieku poniżej 2 lat powinny być jak najbardziej „wolne od ekranu”. Dziś wiemy już dużo więcej o wczesnym rozwoju mózgu dzieci, najlepszych sposobach, aby wspomagać proces ich uczenia, a także o wpływie różnych rodzajów stymulacji i działań na ten proces.

1. Telewizja a rozwój dziecka

„Obawy wyrażone w pierwotnym oświadczeniu stały się obecnie jeszcze bardziej istotne, co doprowadziło nas do opracowania bardziej kompleksowego przewodnika dla tej grupy wiekowej” – powiedział dr Brown, członek Rady ds. Komunikacji i Mediów AAP.

Raport miał przede wszystkim dać odpowiedź na dwa zasadnicze pytania:

• Czy filmy wideo i telewizyjne mają jakąkolwiek wartość edukacyjną dla dzieci poniżej 2 lat?
• Czy oglądanie treści wideo w tym wieku jest szkodliwe?

Najważniejsze ustalenia zawarte w raporcie obejmują:

Wiele programów telewizyjnych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci jest reklamowanych i sprzedawanych jako „edukacyjne”, jednak nie ma dowodów potwierdzających, że faktycznie mają takie działanie. Dobre jakościowo programy oddziałują edukacyjnie na dzieci tylko wtedy, gdy te rozumieją treść i kontekst filmu. Badania jednak konsekwentnie pokazują, że dopiero dzieci w wieku powyżej 2 lat zaczynają nabywać to rozumienie.

We wcześniejszym wieku swobodne gry i zabawy są cenniejsze dla rozwijającego się mózgu niż media elektroniczne. Dzieci uczą się kreatywnego myślenia, rozwiązywania problemów i rozwijania umiejętności motorycznych w młodym wieku przede wszystkim poprzez nieustrukturyzowane i dobrowolne gry i zabawy. Jest to zwykle połączenie zabawy z edukacją. Małe dzieci najlepiej rozwijają się podczas interakcji z innymi ludźmi, a nie z ekranami telewizora, tabletu czy też smartfona.

Rodzice, którzy oglądają telewizję wraz ze swoim dzieckiem, mogą zwiększyć zrozumienie treści przez dziecka, ale w dalszym ciągu nie będzie to wystarczający substytut dla żywych interakcji z otaczającym światem.

Kiedy z kolei rodzice oglądają programy przeznaczone dla dorosłych, które są tłem dla aktywności dziecka, to zwykle dochodzi do rozproszenia rodzica i zmniejszenia interakcji na linii rodzic-dziecko. Włączone odbiorniki mogą również przeszkadzać dziecku w nauce i innych aktywnościach wymagających skupienia.

Oglądanie telewizji przed snem może budować złe nawyki i zaburzać rozkład snu, co może w konsekwencji niekorzystnie wpływać na nastrój, zachowanie i uczenie się dziecka. Małe dzieci, które intensywnie korzystają z mediów elektronicznych są także prawdopodobnie narażone na opóźnienia w rozwoju języka po rozpoczęciu nauki w szkole. W raporcie zaznaczono jednak, że ten aspekt wymaga jeszcze wykonania dodatkowych badań.

2. Zalecenia dla rodziców i opiekunów

Jak zatem zachować rozsądny umiar? W raporcie znajdziemy kilka podstawowych zaleceń:

• Ustal limity czasowe ekspozycji na ekrany dla swoich dzieci, szczególnie wtedy gdy nie osiągnęły jeszcze 2 roku życia. AAP zasadniczo zniechęca do korzystania z mediów elektronicznych w tej grupie wiekowej.
• Przygotuj wewnętrzny plan zarządzania mediami elektronicznymi, kiedy dzieci zaczną już z nich korzystać.
• Gdy jako opiekun lub rodzic nie możesz usiąść i aktywnie angażować się w zabawę z dzieckiem, spróbuj znaleźć jakąś kreatywną alternatywę zamiast od razu sięgać po tablet lub pilot od telewizora. Np. gdy przygotowujesz kolację to daj dziecku pobawić się klockami lub choćby przedmiotami gospodarstwa domowego, które będą dla niego bezpieczne.
• Bezwzględnie unikaj umieszczania telewizora w sypialni dziecka.
• Kiedy dziecko ogląda już treści wideo to upewnij się, że są one dla niego odpowiednie.

Raport zaleca również dalsze badania nad długofalowymi skutkami wczesnej ekspozycji mediów na przyszłe zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne dzieci.

Według dr. Browna: „W dzisiejszej„ kulturze osiągnięć ”najlepszą rzeczą, jaką możesz zrobić dla swojego małego dziecka, jest dać mu szansę na swobodną zabawę – zarówno z Tobą, jak i niezależnie. Dzieci tego potrzebują, aby dowiedzieć się, jak funkcjonuje otaczający je świat.”

Materiały źródłowe:

https://pediatrics.aappublications.org/content/128/5/1040